Leestijd: 2-3 minuten 

Ruimtelijk inzicht is meerdere dingen tegelijkertijd

Met kleine speelse activiteiten kun je de ontwikkeling van ruimtelijk inzicht bij je kind enorm stimuleren. In deze blog krijg je daarvoor eenvoudige uitvoerbare tips.
Het is een goed idee om als ouder je kind al vroeg een beetje uit te dagen. Je kind vindt het leuk, het is leuk om te doen en je leert je kind beter kennen. Het is ook helemaal niet moeilijk. Het is hartstikke leuk.

Laten we wat dieper duiken in de verschillende facetten van ruimtelijk inzicht die je zou willen helpen ontdekken, want het is niet één ding:

• De pasgeboren baby ontdekt de ruimte via de zintuigen: ogen en oren. Eerst is alles nog één blur, moeilijk van elkaar te onderscheiden.
• Na een maand of 2-3 kunnen vormen worden waargenomen en van elkaar onderscheiden. Kleur en contrasten helpen daarbij.
• Vormen kunnen verschillende groottes hebben.
• Dan ontstaan er verschillen in grootte door afstand: dichtbij, ver weg, diepte. Na 3-4 maanden probeert een baby te reiken naar objecten.
• Waar ruimte is, is beweging mogelijk. Dat helpt ook om delen los van elkaar te zien. Maar beweging heeft ook richting. Komt het op mij af en moet ik oppassen?
• Zodra het kind zelf kan bewegen, komt oriëntatie erbij. Wat is boven- en onderkant van mijn bedje, hoe kom ik bij de speeltjes die erboven hangen?
• Zo gaat je kindje heel veel ruimtelijke concepten al ontdekken voor het 1 jaar is. Dat gaat maar door. Je kind gaat al die inzichten stapelen om de wereld te leren begrijpen.

Gaat het dan alleen over zichtbare facetten?

Nee, zeker niet, want ruimtelijk inzicht bestaat ook voor mensen die niet (goed) kunnen zien. Toonhoogte, vibraties en ritme zijn, zeg maar, de kleur en het contrast van geluid. Ook afstand, beweging en richting kun je horen. Daarom heet het een visueel ruimtelijk inzicht en het andere auditief ruimtelijk inzicht. En dan kun je ruimte zelfs voelen met je vingers en je lijf.

Later op school krijgt visueel ruimtelijk inzicht wel de meeste aandacht. Je komt het in veel vakken tegen en het wordt zelfs getest als vorm van intelligentie. Sterk bevooroordeeld is dat. Blinde kinderen willen ook wiskunde en natuurkunde begrijpen. Dat is wel een stuk ingewikkelder. Want een ruimtelijk fenomeen als beweging slaat een brug naar meer complexe concepten zoals, gewicht, afstand, snelheid en energie. Vergeet ook balans en evenwicht niet. Wie weet nog hoe lastig het was om te leren zitten en staan? En dat zijn maar 2 fenomenen die direct te koppelen zijn aan de basis van wiskunde en natuurkunde. Blinde kinderen hebben speciale leermiddelen nodig om die basis te pakken te krijgen.

Aspecten van ruimtelijk inzicht

Er zijn nog veel meer dingen te leren op dit gebied. Daarom eerst een overzicht van aspecten die kinderen zich in hun jonge jeugd eigen moeten maken en daarna gaan we echt naar de tips.

• Vorm, basisvormen en symmetrie
• Grootte, verhoudingen en schaal
• Afstand, diepte en perspectief
• Beweging en soorten beweging
• Richting en verplaatsing
• Snelheid
• Ordening, stapeling en bevestiging
• Oriëntatie (objecten onderling)
• Oriëntatie (jij in je omgeving)
• Ruimtelijke voorstelling en topologie

Practische Tips

Hieronder 14 tips om ruimtelijk inzicht te stimuleren. Laat je inspirererend en bedenk je eigen varianten. Ze zijn practisch genoeg om direct aan de slag te gaan!

Ga Lekker Ruimtelijk Spelen en doe jezelf en je kind een plezier voor nu en later

1 Ontdek vormen en kleuren

Laat je Baby zintuigelijk spelen met objecten met een duidelijke vorm. Vingers, voeten, ogen en mond willen allemaal geprikkeld worden. Maak het uitdagender door objecten te laten passen (vorm in bijhorend gat) en te ordenen (op vorm, grootte)

2 Ontdek Ruimte

Combineer waarneming met actie. Daag uit om te kruipen en lopen naar speelobjecten. Leer je kind wat vast zit en los is. Laat je kind dingen halen en brengen. Begin met simpele stapelingen en laat ze omvallen.

3 Ontdek Materie

Laat je kind zich verwonderen over materie. Pap is zachter dan hout of plastic en het gedraagt zich anders. Dat is leuk, ook als het valt. Spelen met water is ontzettend fijn. Zachte knuffels rollen niet. Sommige ballen maken muziek als ze rollen. Ballonnen kunnen door de kamer vliegen.

4 Speel Bouw- en Constructiespel

Laat je kind creatief zijn met bouw- en constructiespeelgoed. Eenvoudige blokken en later Duplo en LEGO zijn geweldig om driedimensionale avonturen te bouwen.

5 Ontdek Samen Puzzels en Spellen

Puzzels en spellen zijn niet alleen leuk, maar ze helpen ook bij het begrijpen van vormen en ruimtelijke relaties. Ze bestaan in allerlei uitvoeringen, van heel eenvoudig tot ingewikkeld. Probeer eens samen een legpuzzel of Tetris!

6 Stimuleer Tekenen en Knutselen

Geef je kind de ruimte om te tekenen, schilderen en knutselen. Het helpt niet alleen bij motorische vaardigheden, maar ook bij het begrijpen van vormen en 2 en 3-dimensionaal ordenen.

7 Ga naar Buiten en Speel

Buiten spelen is geweldig voor ruimtelijk bewustzijn. Laat je kind verstoppertje spelen of balactiviteiten doen om de wereld om hen heen te verkennen.

8 Ga samen op Puzzeltocht op een Fietsje

Verken een gebiedje dichtbij huis en maak de afstand later stapsgewijs groter. Met puzzelopdrachtjes kun je de omgeving betekenis geven. Je kind ontdekt hoe het een route herkent en waar leuke plekjes zitten. Fiets later samen naar school.

9 Lees Boeken over Ruimtelijke Concepten

Kies boeken die kaarten, plattegronden of geometrie bevatten. Het lezen samen zal niet alleen plezierig zijn, maar ook leerzaam.

11 Ontdek Educatieve Apps

Laat je kind educatieve apps gebruiken die gericht zijn op ruimtelijk inzicht. Het kan leuk zijn én leerzaam!

12 Bedenk Oriëntatieoefeningen

Betrek je kind bij oriëntatieoefeningen, zoals kaarten lezen tijdens uitstapjes. Het is als een avontuurlijke schattenjacht!

13 Speel Wetenschappelijke Spelletjes

Voer eenvoudige wetenschappelijke experimenten uit die te maken hebben met ruimtelijke concepten. Het maakt leren spannend.

14 Laat Ze Observeren en Vragen Stellen

Moedig nieuwsgierigheid aan! Laat je kind de wereld om hen heen observeren en vragen stellen over hoe dingen werken. Toon bewondering als je kind jou kan uitleggen hoe iets werkt.

Plezier is belangrijk, perfectie niet!

Ruimtelijk Inzicht stimuleren doe je door de speel-factor. Onthoud, het gaat niet om perfectie, maar om het samen verkennen en plezier hebben:

• Bevestig de successen van je kind
• Prikkel de nieuwsgierigheid
• Heel jong: bied aan en geef beloning
• Iets ouder: daag op een passende manier uit en geef kleine opdrachtjes
• Wees open en positief
• Fouten maken is heel leerzaam
• Ondersteun als het nodig is, neem niet uit handen

Conclussie

Met enig inzicht in de ontwikkelingsfase van je kind en deze practische tips bedenk je eenvoudig voldoende activiteiten om je kind op een leuke manier uit te dagen. Zo werk je samen aan een heel belangrijke vaardigheid: Ruimtelijk Inzicht. Houd het simpel en creëer geen hoge verwachtingen.

Ruimtelijk inzicht stimuleren met een Speelboom

Play3 speelmeubels van OPAAZ zijn speciaal ontwikkeld om allerlei vaardigheden te doen bloeien. Ze zijn geschikt voor kinderen in de leeftijd 0-12 jaar. Het model dat het meest gericht is op de ontwikkeling van ruimtelijk inzicht is OgoPogo. Dit kastje biedt ongekende mogelijkheden voor ruimtelijk spel. Zoals mijn zoon zei: aan de manier waarop een kind met deze Speelboom speelt, kun je zien wat voor kind je hebt!

 Update

Gepubliceerd op 2 januari 2024 | Update 29 april 2024:

De update bevat een overzicht van ruimtelijke concepten die kinderen in hun vroege jeugd leren begrijpen. Dit geeft meer context aan de tips. AI-gegenereerd beeld vervangen door foto. Credits: Shutterstock-Monkey Business.

• Hoe kinderen ruimtelijk inzicht ontwikkelen? Lees meer >
• Waarom ruimtelijk inzicht belangrijk is? Lees meer >

Leestijd: 4 minuten 

Het belang van ruimtelijk inzicht

Ruimtelijk inzicht is niet zomaar een handigheidje waar je gemakkelijk zonder kunt. De waarde van deze vaardigheid moet niet worden onderschat. De ontwikkeling start al heel vroeg en heeft een enorme impact op de kansen in je leven. Samen met gastauteur Marion Prenen, maak ik tastbaar hoe je de ontwikkeling van ruimtelijk inzicht bij je kind kunt stimuleren. Met wat begrip van de stadia in ontwikkeling is dat niet zo heel moeilijk.

Mini-serie, 3 artikelen

• Het belang van ruimtelijk inzicht – dit artikel
• Ruimtelijk inzicht kun je leren
• • Wat is ruimtelijk inzicht
  • De stadia in de ontwikkeling van ruimtelijk inzicht
• 14 Tips om spelenderwijs ruimtelijk inzicht te stimuleren

Ruimtelijk inzicht, wel zo makkelijk

Vraag mijn partner onderweg welke kant we opmoeten en je krijgt steevast de verkeerde richting aangewezen. Meerdere vrienden en kennissen hebben dit probleem. Terwijl ikzelf, als ik ergens èèn keer op bezoek ben geweest, jarenlater de weg intuïtief weer terug kan vinden. Dat zijn opmerkelijke verschillen. Ook op het gebied van waarnemen van ruimtelijke vormen en herkennen van objecten in de ruimte zijn er tussen ons grote verschillen.

Bij de een is het meer en bij de ander minder ontwikkeld als kind: ruimtelijk inzicht. Waarom is dit niet alleen cruciaal voor het bouwen van indrukwekkende speelgoedtorens, maar heeft het ook een levenslange impact? Omdat een dynamische en technologische samenleving er voortdurend een beroep op doet.

Dus, laten we duiken in de wereld van ruimtelijk inzicht en ontdekken waarom het meer is dan alleen een handige vaardigheid voor de kleintjes!

De hersenen doen het

Ruimtelijk inzicht is een belangrijke vaardigheid van onze hersenen. Daar worden dingen die we zien en horen in verband gebracht met ervaringen die we eerder hadden. Door herhaling beklijft dat en leer je dat je als je een fles net op de rand van de tafel zet, de kans groot is dat hij zal vallen. Die interacties in je hersenen gebruiken we de hele dag in vrijwel alles wat we doen.

Ruimtelijk inzicht is een belangrijke vaardigheid van onze hersenen.

Vanaf dat je wakker wordt, pas je ruimtelijk inzicht toe: je wekker uitzetten, het nachtlampje aanzetten zonder het glas om te stoten. De spullen uit de vaatwasser netjes terugzetten, met de fiets schuin oversteken om nèt de trein te halen. De navigatie-app gebruiken om bij die nieuwe klant te komen. Nog razendsnel de winkelwagen vullen in de supermarkt voor sluitingstijd …. . Allemaal niet mogelijk zonder ruimtelijk inzicht.

In de eerste 1000 dagen van je kind ontwikkelt het een stevige basis op het gebied van ruimtelijk inzicht. Net als op heel veel andere gebieden, trouwens. Tijdens de hele voorschoolse periode bestaat ontwikkelen en leren vooral uit spelen. En spelen doen baby’s en peuters heel vaak met hun ouders.

Een goed ontwikkeld ruimtelijk inzicht is mede een succesfactor op verschillende gebieden van leren en werk. Je kunt er:

• De bestaande wereld om je heen mee begrijpen
• Voorstellingen door maken van dingen die (nog) niet echt bestaan
• De structuur van iets herkennen en bedenken

Het vergroot je kansen, als je in jouw hoofd een voorstelling kan maken van de wereld om je heen. Zo kun je de weg uitleggen, een tekening interpreteren of de kaart lezen of zelf maken. We spreken ook wel over visueel-ruimtelijke intelligentie.

Als je de wereld van de toekomst wilt helpen vormgeven, moet je je zelfs dingen kunnen voorstellen die er niet zijn of je nog nooit gezien hebt. Zelfs het in elkaar zetten van een kastje vergt dat soort verbeelding.

Ruimtelijk inzicht legt een belangrijke basis voor het denken in modellen waarmee je kunt begrijpen hoe dingen zijn georganiseerd, bijvoorbeeld in de digitale wereld.

Hoewel ruimtelijk inzicht heel sterk doet denken aan fysieke dingen, direct om ons heen, is het nog veel belangrijker in het begrijpen van abstracte dingen en processen die onzichtbaar zijn.

Hoe vind je ruimtelijk inzicht of visueel ruimtelijke intelligentie terug op school en beroep?

Tijdens opleiding

Op school en universiteit vind je ruimtelijk inzicht terug in de lesstof van vakken als wiskunde, natuur- en scheikunde, biologie, geografie, creatieve vakken en sport. Leerlingen en studenten kunnen er flink moeite mee hebben omdat het behoorlijk abstract kan zijn. Als je de basis al jong geleerd hebt, heb je een voorsprong. Want op school is er een programma dat afgewerkt moet worden en daardoor onstaat tijdsdruk. Als je het dan niet snel genoeg begrijpt, raak je de draad kwijt.

De echte basis leer je door waar te nemen en te ervaren. Als jong kind gaat dat al spelende. Helaas gaat het overbrengen van de lesstof (te) weinig spelenderwijs. Spelenderwijs betekent leren door te ervaren, vaak in een oefening die mag mislukken.

In onderzoek

Voor onderzoek heb je een goed begrip nodig van geometrische vormen, patronen en een fundamenteel begrip van hoe dingen samenhangen. Want dat is wat je doet in onderzoek: samenhangen bestuderen en hopen dat je tot een beter begrip komt.

In onderzoek moet je een goed voorstellingsvermogen hebben ontwikkeld. Bijvoorbeeld om te bedenken hoe een onzichtbaar veranderingsproces in een cel zou kunnen werken. Of hoe een verbinding tot stand komt. Of hoe hard een gletsjer smelt. Vaak gebruik je in onderzoek ruimtelijk denken ook op een abstracte manier. Sterker nog: ruimtelijk inzicht wordt inverband gebracht met het vermogen om abstract te kunnen denken. Fundamenteel begrip van de zichtbare werkelijkheid gebruik je dus om de niet-zichtbare en virtuele werkelijkheid te onderzoeken.

Voorstellingsvermogen en abstractdenken zijn dus belangrijke dingen voor een opleiding, maar ook voor een carrière in onderwijs of onderzoek.

In beroepen met techniek

Veel van het voorgaande geldt ook voor het ontwikkelen en toepassen van techniek. Hier gaan ontwikkelingen heel hard. Denk aan alles wat met bouwen, logistiek en electronica te maken heeft. En nog veel meer. Dat reikt van de vorm van gebouwen, bruggen en electrisch auto’s tot aan de complete interne constructies en leidingnetwerken. Sommige mensen ontwerpen het, anderen bouwen het, weer anderen gebruiken het. En dan heb je nog vele beroepen die zich bezighouden met onderhoud of reparatie. En geen van die mensen heeft dat beroep geleerd zonder een goed ruimtelijk inzicht. De architect niet, de programmeur niet, de timmerman niet, de buschauffeur niet en ook de loodgieter niet.

In niet-technische beroepen

Ruimtelijk inzicht is niet gelijk aan technisch inzicht of intelligentie. Ook in beroepen waar techniek niet heel erg aanwezig is, is ruimtelijk inzicht van groot belang. Denk aan spelers op het veld, snelheidsduivels op een parcours, kapsters die je lokken decimeren op weg naar een trendy coupe. Mensen met een goed ontwikkeld ruimtelijk inzicht kunnen zich ook dingen visualiseren die er (nog) niet zijn, kunnen ruimtelijk fantaseren, de choreografie van een dans onthouden, in de juiste volgorde haren knippen, maar juist bij dit kapsel: in omgekeerde volgorde.

Conclusie

Ruimtelijk inzicht is belangrijk voor een goede uitgangspositie in het leven.

• De eerste 1000 dagen leg je al de basis. Wil je als ouder je kind optimale kansen geven, begin dan vroeg met het stimuleren van ruimtelijk inzicht.
• Dagelijks wordt er op vele manieren een beroep gedaan op deze vaardigheid.
• Je gebruikt het in technische èn niet-technische beroepen.
• Het is belangrijk voor bedenken, maken en onderhouden van alles wat met techniek te maken heeft.
• Het is belangrijk voor sport en creatieve beroepen.

Stimuleren van deze vaardigheid doe je op een speelse manier, zodat jullie er samen ook plezier aan beleven. Het is helemaal niet moeilijk.

Spelen als manier om te leren

Voor ons bij Opaaz is dat zo’n beetje de heilige graal. We zijn er op een practische manier mee aan de slag gegaan om leuke dingen te maken die kinderen helpen zich te ontwikkelen: creatief, inspirerend en met blijvende essentiële vaardigheden als resultaat. En leuk natuurlijk. Leuk is essentiëel om te motiveren.

Eerste resultaat is een serie van 3 kastjes met ingebouwde speelfuncties in de vorm van een boom. We noemen ze speelbomen. Wil je meer weten over hoe speelbomen de ontwikkeling van je kind kunnen versterken, gebruik dan de button hieronder om snel naar de informatie te gaan.

Update

Gepubliceerd op 31 december 2023. Afbeelding gegenereerd door AI. | Update 29 april 2024: Leesbaarheid en voorbeelden verbeterd.

• Hoe kinderen ruimtelijk inzicht ontwikkelen? Lees meer >
• Onze 14 tips om ruimtelijk inzicht te stimuleren. Lees meer >