Leestijd: lees in stukjes van 1-2 minuten. Bevat een overzicht. Lees het compleet in 23 minuten.

Gevaarlijke planten drukken de pret

Bloemen en planten brengen heel veel sfeer in je huis. In vrijwel ieder seizoen kunt leuke bloemstukken en decoraties maken met wat de natuur ons biedt. Het aanbod aan bloemen wordt een stuk groter door wat bloemenwinkels daarnaast aanbieden. Dat zijn de geteelde variëteiten.

Het is een leuke activiteit om met je kind iets met bloemen te doen. Maar ik zou graag willen dat je dat veilig doet. Weet dat er ook risico’s zijn. Met de kindvriendelijke bloemen in mijn blogs kun je met voldoende kennis veilig aan de slag.

Gelukkig is het aantal incidenten met bloemen en planten gering. Daarom is er weinig aandacht voor. Maar het is helaas niet zo dat er geen gevaren zijn!

Om die reden benader ik het in dit blog van een andere kant en geef ik ruime aandacht aan de risico’s van planten voor kinderen en huisdieren. Jonge kinderen en huisdieren zijn beiden heel gevoelig voor giftige stoffen. De effecten zijn zeer vergelijkbaar. Alleen hebben huisdieren soms andere voorkeuren voor planten die ze in hun mond stoppen.

Die stoffen zitten in diverse delen van verschillende planten in de natuur. Daarnaast worden in de sierteelt voor tuin- en snijbloemen grote hoeveelheden pesticiden gebruikt. Zeer schadelijk, niet alleen voor ons, maar ook voor de natuurlijke bestrijders van plantziekten en plagen.

Inhoudsopgave

• Gevaarlijke planten in de speelomgeving
• Kennis over gevaren van planten
• Actie: Inspecteer de speelomgeving
• Op welke manieren vormen planten een gevaar?
• Giftige bloemen- en plantenlijst
  • Bloemen met gevaar voor jong kind of huisdier
  • Groene planten met gevaar voor jong kind of huisdier
• Vergiftiging door pesticiden
• Preventie: Maatregelen nemen
• Actie: Wat doe je bij plantvergiftiging?
• Bronverantwoording
• Regelgeving en zorgplicht
• Veelgestelde vragen – FAQ

Onruststoken

Niet mijn bedoeling. Maar dit stuk gaat je wellicht onrustig en alert maken. Anderzijds creëert het ook rust als je weet hoe het zit en je de goede kunt onderscheiden van de kwade planten. Met enige kennis, intuïtie en voorkomend gedrag worden de meeste problemen voorkomen. Maar als je denkt: hier gaat iets verkeerd, wat is het dan en wat doe je wel en wat niet?

Daar is deze blog voor bedoeld. Door eigen pijnlijke ervaringen ben ik er zelf achtergekomen dat het nuttig is. Dit blog is er om volledig te zijn en voor het welzijn van onze doelgroep: kinderen die veilig moeten kunnen spelen.

Gevaarlijke planten in de speelomgeving

Als je tuiniert en regelmatig handschoenen draagt, loop je als volwassene of groter kind geen gevaar. Dat ontstaat pas als je van planten gaat eten of intensief contact maakt. Het wordt erger als je lichaamsgewicht in verhouding nog gering is: kleine kinderen en huisdieren.

3x daags innemen. Nee niet doen!

Ongeveer 1 op de 25 kinderen (4%) onder de 5 jaar heeft wel eens van een giftige plant gegeten. In 2022 werden in Nederland iedere dag 3 jonge kinderen geregistreerd die iets van giftig planten binnen hadden gehad. Huisartsen, waar de meeste kinderen met hun vergiftiging komen, doen niet aan centrale registratie.

In dat jaar werden, desondanks, officieel bij 1145 kinderen onder de 6 jaar vergiftiging via planten vastgesteld. Dat is 9% van alle vergiftigingsmeldingen in die leeftijdsgroep.
Zo’n 150 mensen kwamen door plantvergiftiging in het ziekenhuis, waarvan 10 kinderen. Opmerkelijk, want dit is meer dan opnames door voedselallergieën en medicijnallergieën bij elkaar. Daar is wèl veel aandacht voor. Voor enkele kinderen had dit blijvende gezondheidsschade tot gevolg. Nogmaals dit is wat we weten, centrale registratie ontbreekt.

1 op de 25 kinderen onder de 5 jaar heeft wel eens van een giftige plant gegeten

Leren met je mond

Kinderen zijn nieuwsgierig en jonge kinderen leren door te doen en niet zelden is dat door iets in hun mond te stoppen. Er zijn alom gevaarlijke planten in de speelomgeving van kinderen te vinden. Vaak daar neergezet met de beste bedoelingen en uit onbekendheid met de gevaren.

Die gevaren gelden zeker ook voor huisdieren. Bijna een kwart van de vergiftigingen bij huisdieren zijn toe te schrijven aan plantaardige oorsprong. En die gevaren zijn er, want er schuilen complexe chemische verbindingen in planten. Giftig en soms dodelijk, zelfs bij lage dosering. Gelukkig is een lage dosis vaak alleen maar vervelend, en niet gevaarlijk. Maar, hoe kleiner je kindje of huisdier, des te groter de impact.

Gevaarlijke planten en spelende kinderen passen niet bij elkaar

Kinderen moeten veilig kunnen exploreren om te leren. Omdat jonge kinderen en huisdieren vele malen gevoeliger voor kwalijke stoffen dan volwassenen, moeten we daar rekening meehouden bij het inrichten van hun omgeving. Daarom schrijf ik over giftige planten in ons blog dat Spelenderwijs heet.

Als je aan een veilige speelomgeving denkt, denk je misschien aan trampolines, hoge schommels en kindveilige stopcontacten, maar niet zo snel aan gezellige bloemetjes en plantjes. Een beetje natuur in onze nabijheid is immers een populaire wens. Terecht. Maar vergis je niet, er gaan heel wat chemische gevaren schuil in de natuur.

Kennis over gevaren van planten in onze omgeving?

In en rond het huis, op kinderdagverbijven, op school, speelpleinen en andere populaire speelplekken en festiviteiten horen (potentieel) giftige planten eigenlijk niet thuis. Een vragenrondje onder vrienden leverde op wat ik al verwachtte: planten worden niet als gevaarlijk gezien. Dus: wat weten tuineigenaren, pleinbeheerders en kinderparty-organisatoren over dit onderwerp? Vaak ook niet zoveel meer dan jij en ik, vrees ik.

Terwijl ik dit artikel schrijf, leer ik ook zelf pas hoeveel (kamer)planten geassocieerd worden met behoorlijk ernstige gezondheidsproblemen!
Ik begin me ook af te vragen waarom ik deze planten zo vaak in huiskamers en tuinen heb gezien en nooit over problemen heb gehoord? En eerlijk gezegd staan er flink wat van zulke planten in onze eigen tuin. Onze zoon had als kleuter alleen interesse in zijn zandbak en zag al die fraai gekleurde giftige bessen niet staan. Geluk gehad?

domgeluk dat ons zoontje meer interesse had in zijn zandbak dan in fraai gekleurde giftige bessen

Dat wij zelf regelmatig handschoenen dragen in de tuin is meer vanwege de alom aanwezige slakken en doornen (heb ik slechte ervaring mee) dan uit vrees voor de vele toxische sappen (heb ik ook ook slechte ervaring mee). Naïviteit of valt het allemaal wel mee? Zorgeloosheid, en een beetje gemakzucht valt bij ons ook niet uit te sluiten. Je kan ook zo zweten in die handschoenen!

Maar ook in de natuurlijke speelomgeving komen gevaarlijke planten voor die dodelijk kunnen zijn bij inname of brandwonden veroorzaken bij aanraking. Kinderen die op stekelbaarsjes- of kikkervisjesjacht zijn kunnen maar beter uitkijken voor witte fijne bloemetjes langs de slootkant.

Inspecteer de speelomgeving van je kind

Bekijk de planten in je eigen omgeving eens vanuit het perspectief van spelende kinderen. Wat staat daar? Is er contact mogelijk? En kom je dan planten uit onderstaande lijsten tegen, wat ga je er dan aan doen?!

Om de planten te kunnen herkennen heb je wellicht duidelijke afbeeldingen nodig. In de bronverantwoording onderaan vind je een link naar een goede bron, met een behulpzaam overzicht dat je gratis kunt downloaden. Daarmee spoor je een groot aantal gevaarlijke planten in je omgeving wel op.

Doe dat straks maar. Ik vertel je eerst iets over mogelijke gevaren. Hou je vast, want je schrikt je rot. Alle symptomen die hieronder vermeld staan zijn gerelateerd aan:

• de dosis die op de huid of in de spijsvertering is gekomen
• en het lichaamsgewicht van mens of huisdier.

Op welke manieren vormen planten een gevaar?

In de lijst, die ik je zo ga tonen, geef ik de verschillende gevaren aan. Je wilt dit weten omdat het past bij verschillend speelgedrag, zoals tijdens dynamisch spel en verzamelactiviteiten met kinderen. Bloemen betekenen vaak ook vruchten in een later stadium. Als ze tijdens je omgevingsinspectie nog niet bloeien, kan je dat over het hoofd zien. Groene planten hebben geen vruchten.

Gevaar door contact:

• Doornen, scherpe randen, etc kunnen door de huid gaan of deze oppervlakkig beschadigen waardoor bacteriën en sappen van een plant in en onder de huid kunnen komen. Een en ander kan elkaar versterken. Ontstekingen kunnen ontstaan.
• Delen van doornen kunnen afbreken. De achtergebleven delen kunnen ernstige onstekingen veroorzaken.
• Bladeren en andere delen kunnen vrij snel (plakkerige) sappen uitscheiden als het oppervlak ervan wordt beschadigd. Sap op de huid kan tot sterke irritaties en blaren leiden. Soms speelt blootstelling aan zonlicht een verergerende rol. In sommige gevallen kan sap in de ogen tot ernstige problemen leiden.

Gevaar door inname:

• Kinderen verzamelen graag. Soms ook gevaarlijke vruchten, zoals bijvoorbeeld de peulen van de goudenregen. Bessen kunnen er zeer smakelijk uitzien en giftige varianten worden wel verward met eetbare soorten.
• Via de mond en de luchtwegen (zeldzaam) kunnen stoffen binnenkomen, al dan niet overgebracht met de handen. Vruchten worden gegeten en pitten bevatten hogere concentraties gif. Binnengekregen giftige stoffen verstoren (soms vitale) functies, deze:
  • veroorzaken spijsverteringsproblemen (misselijk, braken, pijn, diaree)
  • bemoeilijken de ademhalingsfunctie
  • verstoren de werking van het hart en bloedomloop
  • ontregelen hersenfuncties en zenuwstelsel, zij het in zeldzame gevallen
  • allergische reacties kunnen sterk op vergiftiging lijken en maken diagnose soms lastig.

Alle gevaren zijn afhankelijk van de dosering. Vaak blijft die erg laag, omdat een vieze smaak de inname doet staken. Lage doses blijven toch heel gevaarlijk voor jonge kinderen, zwangere vrouwen en huisdieren, waaronder ook vee.

Volwassenen en kinderen lopen andere risico’s

De gevaren van planten komen door ander gedrag tot stand bij volwassenen dan bij kinderen. Tuinierende volwassenen hebben veel te maken contactgevaar. Zelf ervaarde ik nare ontstekingen aan benen door sap van Berenklauw en aan handen door doornen van Sleedoorn. Door een bacteriële infectie kon ik het bijna niet navertellen. En mijn wijsvinger heeft een blijvende bewegingsbeperking.

Voor kinderen zijn deze gevaren niet minder groot, maar kinderen tuinieren op een andere schaal. Kinderen krijgen wel weer veel vaker gevaarlijke stoffen binnen: via de mond, hun handen of hun huid. 

Bloemen met gevaar voor jong kind of huisdier*

*Sterk afhankelijk van innamehoeveelheid, contactduur en -intensiteit, lichaamsgewicht van kind of dier.

1.  Aronskelk (Arum)

delen: gehele plant
stoffen: calciumoxalaat kristallen

• Inname: zwelling van tong, irritatie mondslijmvlies, misselijkheid, braken, buikpijn, diaree. Grote hoeveelheden: sufheid, stuipen, hartrimestoornissen, ademhalingsproblemen.
• Contact huid: milde huidirritatie, branderigheid, zwelling.

2. Christusdoorn | Wolfsmelkfamilie (Euphorbia Milii)

delen: doornen, sap
stoffen: phorbol esters

• Inname: irritatie mond, keel, braken, buikpijn.
• Contact doornen: pijnlijke verwondingen.
• Contact ogen: melksap: irritatie, ontsteking.
• Contact huid: melksap: irritatie, ontsteking.

3.  Doornappel (Datura)

óók Engelentrompet genoemd, bloeit korter dan 12 uur
delen: gehele plant
stoffen: alkaloïden: atropine, scopolamine en hyoscyamine

• Inname: verwijde oogpupillen, droge mond, rood gezicht, versneld hartritme, gevoel van verwardheid, opwinding, hallucinaties die vier dagen kunnen aanhouden.
• Contact huid: ernstige huidirritatie.

4.  Engelentrompet (Brogsmania)

delen: gehele plant, hoge concentraties in zaden
stoffen: alkaloïden: hyoscyamine, antropine en scopolamine

• Inname: verwijde oogpupillen, droge mond, rood gezicht, versneld hartritme, gevoel van verwardheid, opwinding, hallucinaties die vier dagen kunnen aanhouden.
• Contact huid: alleen bij gevoelige kinderen en huisdieren mogelijk ernstige huidirritatie.

5.  Flamingoplant (Anthurum)

delen: gehele plant
stoffen: calciumoxalaat kristallen

• Inname: branderigheid in mond, keel, buik, braken, diaree.

6.  Hortensia (Hydrangea Macrophylla)

delen: bladeren, bladknoppen – stoffen: saponinen, coumarinederivaten, cyanide verbindingen

• Inname: misselijkheid, braken, buikpijn, diaree, ademhalingsproblemen.
• Contact: huid-allergische reacties.

7† Herfsttijloos (Colchicum Autumnale)

zeer giftig
delen: gehele plant (mn knollen, bloemen, zaden)
stoffen: colchine

• Inname: misselijkheid, braken, buikkrampen, diarree, ademhalingsproblemen, lage bloeddruk, hartritmestoornissen, spierverlamming, nierfalen, ademstilstand, overlijden.
• Contact huid: roodheid, huidirritatie (bij gevoelige kinderen en huisdieren).

8.  Hulst (Ilex Acquifolium)

delen: bladeren, bessen
stoffen: saponinen, theobromine, caffeïne

• Inname: misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, hartritmestoornissen (huisdieren).
• Ook verslikken en verstikken mogelijk.
• Contact huid: krassen, gevoelige personen: milde huidirritatie (scherpe bladeren).
• Plant geeft vaker klachten bij katten en honden.

9† Gevlekte scheerling (Conium maculatum)

zeer giftig
delen: wortels, stengels, bladeren, bloemen, zaden
stoffen: alkaloïde: coniine

• Inname: Branderig gevoel in mond en keel, misselijkheid, braken, buikpijn, speekselvloed, spiertrekkingen, spierzwakte, verlamming (beginnend bij de benen en stijgend naar ademhalingsspieren), ademhalingsproblemen, bewustzijnsverlies, dood (door ademhalingsstilstand).
• Contact huid: Over het algemeen geen ernstige symptomen, maar contact met het sap kan huidirritatie of allergische reacties veroorzaken.

10† Gouden Regen (Laburnum Anagyroides)

zeer giftig
delen: gehele plant, vooral peulen
stoffen:  alkaloiden: cytisine, laburnine en n-methylcytisine, saponinen

• Inname: misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, ademhalings-, hartproblemen, convulsie, overlijden.
• Contact huid: alleen bij gevoelige personen: milde huidirritatie.

11. Kamperfoelie (Loncera)

mild giftig
delen: bladeren, bessen
stoffen: alkaloïden, saponinen

• Inname: misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, hartkloppingen (zeldzaam).
• Contact: roodheid, jeuk, branderigheid, irritatie (sommige soorten).
• Gekweekte variëteiten zijn vaak minder giftig.

12.  Kerstster | Wolfsmelkfamilie (Euphorbia Pulcherima)

delen: stengels bladeren, bloemen, melksap
stoffen: diterpeenesters

• Inname: mild giftig: milde symptomen: braken, diaree.
• Contact ogen: roodheid, irritatie, ontsteking bindvlies.
• Contact huid: bij gevoelige kinderen en huisdieren: roodheid, jeuk, branderingheid.

13.  Klimop (Hedera Helix)

delen: bessen (meest giftig), bladeren (bitter)
stoffen: glycoside, saponine.

• Inname: misselijkheid, braken.
• Contact huid: sap -> jeukende huiduitslag.

14.  Lepelplant (Spathiphyllum)

delen: gehele plant
stoffen: calciumoxalaatkristallen

• Inname: brandend gevoel mond, zwelling keel en tong, misselijkheid, braken, buikpijn.
• Contact huid: milde Huidirritatie (gevoelige kinderen en huisdieren).

15.  Mahoniestruik (Mahonia Aquifolium)

delen: gehele plant (matig), vooral de bessen
stoffen: alkaloïden: lycorine, galantamine, oxalaten (sommige soorten)

• Inname: mond, keel, (sommige soorten), misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, grote hoeveelheden: ademhalings-, hartproblemen, convulsie.
• Vergiftiging door inname grote hoeveelheden komen gelukkig zelden voor.

16.  Meiklokje | Lelietje van Dalen (Convalaria Majalis)

delen: wortels, stengels, bladeren, bloemen, bessen
stoffen: saponinen, hartglycosiden (mn covallatoxine, convallatoxol)

• Inname: braken, buikpijn, diaree, hartritmestoornissen (zeldzaam).
• Contact huid: milde huidirritatie.

17† Monnikskap (Aconitum)

zeer giftig
delen: wortels, stengels, bladeren, bloemen
stoffen: alkaloïde: aconitine

• Inname: tintelingen (mond, vingers), gevoelloosheid, misselijkheid, braken, buikpijn, diaree, spierzwakte, verlamming, hartritmestoornissen, duizeligheid, verwardheid, ademhalingsproblemen, dood.
• Contact huid: tintelingen, gevoelloosheid, huidirritatie, branderigheid, spierzwakte, verlamming, duizeligheid, malaise, hartkloppingen.

18† Oleander (Nerium Oleander)

zeer giftig
delen: gehele plant (ook dorre bladeren en bij verbranding)
stoffen: cardiale glycoside: oleandrine, neriine, digitoxigenine

• Inname: veel speeksel, misselijkheid, braken, buikpijn, diaree, spierzwakte, uitputting, hartritmestoornissen, duizeligheid, verwardheid, bewusteloosheid, dood.
• Contact ogen: roodheid, tranen, branderig gevoel.
• Contact huid: milde huidirritatie (gevoelige kinderen en huisdieren).

19.  Peperboompje (Daphne Mezereum)

delen: gehele plant
stoffen: mezerein, daphnetoxine

• Inname: misselijkheid, braken, buikpijn, diaree, hartritmestoornissen, ademhanilingsproblemen, bewustzijnverlies.
• Contact huid: roodheid, brandende pijn, blaarvorming.

20.  Reuzen Berenklauw (Heracleum Mantegazzianum)

delen: sap uit stengels, bladeren en bloemen
stoffen: furocomarines

• Contact huid: ernstige reacties, maakt huid UV-gevoelig, roodheid, zwelling, blaasjes, blaren, brandwonden, littekens

21.  Vlakke Dwergmispel (Cotoneaster Horizontalis)

delen: bladeren, schors, zaden
stoffen: blauwzuurverbindingen: amygdaline, prunasine

• Inname: problemen komen voor bij inname hoge concentraties: versnelde ademhaling, hoofdpijn, draaierigheid, verlies van motorische coördinatie, zwakke pols, hartritmestoornissen, overgeven, stupor, convulsies coma en in het ergste geval sterfte.
• Contact ogen: pupilverwijding
• Vergiftiging door inname grote hoeveelheden komen gelukkig zelden voor.

22.  Vogelkers/Laurierkers (Prunus Serotina)

delen: schors, bladeren, zaden
stoffen: cyanogene glycosiden (>cyanide), bevat kleine hoeveelheden

• Inname: misselijkheid, braken, buikpijn, duizeligheid, verhoogde hartslag, ademhalingsproblemen, bewusteloosheid.
• Risco’s zijn groter voor huisdieren ivm kauwen op bladeren en doorslikken van zaden

23.  Witte Paardenkastanje (Aesculus Hippocastanum)

delen: vrucht (niet eetbaar, bitter)
stoffen: tanines, saponinen

• Inname: slijmvliezen (uitzonderlijk)

Groene planten met gevaar voor jong kind of huisdier*

*Bijsluiter: sterk afhankelijk van innamehoeveelheid, contactduur en -intensiteit, lichaamsgewicht van kind of dier. Knaagdieren kunnen relatief grote hoeveelheden binnen krijgen.

23.   Buxus (Buxus Sempervirens)

delen: gehele plant
stoffen: alkaloïden: buxine.

• Inname: maag, darmen, braken, diarree (soms met bloed), stuiptrekkingen.
• Contact huid: milde irritatie

24.  Dief van Bagdad (Deffenbachia)

delen: gehele plant
stoffen: proteolytisch enzym, calciumoxalaatkristallen.

• Inname: speekselverlies, slikken/ademhalen, doorslikken: buikpijn, braken, diaree, interne letsels slokdarm, maag.
• Contact ogen: ernstig: hevige pijn, tranen, zwelling, onststeking hoornvlies.
  Contact huid: ernstig: ontsteking, blaarvorming.

25.  Gatenplant (Monstera Deliciosa)

delen: gehele plant
stoffen: calciumoxalaatkristallen

• Inname: brandend gevoel mond, zwelling lippen, misselijkheid, braken, buikpijn
• Contact huid: huidirritatie (gevoelige kinderen en huisdieren)

26.  Kamerpalm of Geluksplant (Zamioculcas)

delen: gehele plant, (mn bladeren, stengels)
stoffen: calciumoxalaatkristallen

• Inname: brandend gevoel mond, zwelling lippen, misselijkheid, braken, buikpijn
• Contact huid: Huidirritatie (gevoelige kinderen en huisdieren)

27.  Mollenplant | Wolfsmelkfamilie (Euphorbia Lathyris)

delen: gehele plant
stoffen: diterpene esters in melkachtig sap

• Inname: fel brandende lippen, speekselvloed, zwelling strottenhoofd.
• Contact ogen: ernstig: bindvliesontsteking, aantasting hoornvlies, blindheid.
• Contact huid: ernstig: rode huid, blaarvorming.

28.  Philondendron (geen volksnaam bekend)

delen: gehele plant
stoffen: calciumoxalaatkristallen

• Inname: brandend gevoel mond, zwelling lippen, misselijkheid, braken, buikpijn

• Contact ogen: tranen, zwelling
• Contact huid: roodheid, pijn, tranen

29. Treurvijg (Ficus Bejamina)

delen: melksap
stoffen: stofdeeltjes verspreiden zich via lucht

• Inademen: loopneus, niezen, ademhalingsklachten, allergie, astmatische reacties
• Inname: diaree
• Contact ogen: tranen, zwelling
• Contact huid: allergische reacties, exzeem

30†  Venijnboom (Taxus)

zeer giftig
delen: stengels, schors, naalden, zaden (vruchtvlees bessen niet gitig)
stoffen: alkaloïde: taxine

• Inname: misselijkheid, braken, buikpijn, diaree, spierzwakte, stuiptrekkingen, hartritmestoornissen, duizeligheid, verwardheid, ademhalingsproblemen, bewustzijnsverlies, dood
• Contact ogen: oogirritatie (tranen, branderig gevoel)
• Contact huid: huidirritatie, alergische reactie
• Een van de giftigste planten. Zelfs kleine hoevelheden kunnen dodelijk zijn.

31.  Vrouwentongen | Sansevieria

delen: bladeren
stoffen: saponinen

• Inname: licht: misselijkheid, braken, diaree, overmatige speekselvorming.

Disclaimer

Deze lijst is nooit af. Hij gemaakt voor de Nederlandse situatie. Maar juist in ons bloemenlandje is het een komen en gaan van trends op het gebied van bloemen en planten. Nieuwe doorgekweekte soorten of onbekende geïmporteerde exoten komen erbij. Bananenplanten verschijnen en Vrouwentongen verdwijnen. Architectuur verandert en de mogelijkheden om planten te houden ook. De markt speelt daarop in. Vaak zie je bij bloemist of tuincentrum alleen nog de fantasienaam vermeld, bedacht door de kweker, en niet de soortnaam. Vraag naar de veiligheid voor kind of huisdier, maak er een punt van.

Vergiftiging door pesticiden op snijbloemen

Pesticiden vormen een meer sluipend gevaar. In Nederland zijn er geen wettelijke grenzen of toezicht op pesticide gebruik. Naast Nederlandse teelt worden bloemen geïmporteerd uit landen, waarvan grootschalig pesticide gebruik bekend is.

In de snijbloementeelt worden pesticiden toegepast om ziekten (diverse schimmels) en plagen (insecten en wormen) te bestrijden. Resten van de bestrijdingsmiddelen blijven achter op de plantdelen. Hoge concentraties van toxische chemicaliën zijn aangetroffen op snijbloemen, zoals rozen, gerbera’s, lelies en tulpen.

Cocktails van meerdere tientallen van zulke stoffen worden in bloemstukken aangetroffen. In een onderzoek van Greenpeace werden zelfs 43 verschillende gifstoffen aangetroffen in één bloemstuk.

Zulke giftige stoffen kunnen via de huid in het lichaam worden opgenomen. Ernstige gezondheidsproblemen kunnen het gevolg zijn. Denk aan: genetische schade, voortplantingsproblemen en kanker. Werkneemsters in de bloemenindustrie hebben een hoger risico op door gezondheidsredenen afgedwongen arbortus, evenals te vroeggeboren babies, en geboorteafwijkingen.

Trends rond snijbloemen

Er is wel een voorzichtige trend om gebruik van pesticide te verminderen, maar er is helemaal geen productinformatie waaraan je dit kunt aflezen. Biologische teelt van sierbloemen is recent in opkomst. In deze teeltwijze worden ziekten en plagen met natuurlijke vijanden (planten, insecten) bestreden. Een andere trend is dat consumenten, vanwege het gifgebruik, (dure) kunstbloemen als alternatief in huis nemen.

Waar ligt de grens tussen gevaarlijke en niet-gevaarlijke bloemen en planten?

Je hebt het vast niet allemaal gelezen en je hoort ook niet zo vaak over gezondheidsproblemen met bloemen of planten. Is er eigenlijk wel een reëel gevaar?

• Voor de meeste grote kinderen en volwassenen is het gevaar gering
• Voor kinderen onder de 8-jaar is er een risico
• Voor zwangere vrouwen is er een risico voor hun ongeboren kind
• Voor werknemers in de bloemenindustrie is er een aanzienlijk risico

Om veilige grenzen te bepalen, moet je kijken naar wie het contact heeft en hoe intensief dat contact is met de mogelijke giftige of stekende plantdelen?
Voor huisdieren kan je beter het contact uitsluiten. Voor jonge kinderen doe je dat ook, tenzij je er bij bent en voorzorgsmaatrelegen neemt. Dat geldt ook voor zwangere vrouwen. En werknemers in de bloemenindustrie verdienen goede bescherming.

Preventie: maatregelen tegen gevaren vanuit de nabij natuur

Het is inmiddels wel duidelijk dat het ergens over gaat. Planten kunnen serieuze risico’s inhouden. Ouders en instanties kunnen gemakkelijk maatregelen nemen. Ik denk zelfs dat de meeste maatregelen bijna vanzelfsprekend zijn:

• Scherm gevaarlijke planten en bloemdecoraties af
• • Zet ze uit de buurt
  • Breng een hindernis aan
  • Verwijder gevaarlijke vruchten en houd die ook buiten bereik van lenige huisdieren.
• Gebruik veilige kamerplanten op speelplekken binnen
• Plant veilige planten op en langs speelplekken buiten.
• Denk na waar je speelplekken aanlegt in tuinen en parken.
• Leer kinderen dat ze van planten afblijven
  • Niet aanraken
  • Niet met de hand in de mond
  • Geen plantdelen of vruchten opeten
  • Stimuleer hen te vertellen, als ze bovenstaande wèl gedaan hebben
• Weet welke planten fataal kunnen zijn voor je kind en huisdier
• Onthoud de namen van planten die je koopt voor binnen en buiten. Die namen kun je nodig hebben bij een vergiftiging.
• Gooi geen tuinafval onbezonnen bij vee (kan voor hen extreem giftig zijn).
• Samen tuinieren is een natuurlijke manier om kinderen over dit onderwerp kennis en gedrag bij te brengen: handschoenen dragen, handen wassen, etc.
• Kies bij het bloemschikken of maken van bloemdecoraties met kinderen voor veilige bloemen.
• Laat kinderen handschoenen dragen bij bloemen met een (gering) risico.
• Laat je kind geen artisanale sierraden dragen die gemaakt zijn van pitten (bevatten vaak natuurlijk gif, zoals blauwzuur)

Wanneer en hoe merk je een plantenvergiftiging?

Symptomen van een plantenvergiftiging dienen zich tussen een half uur en zes uur na inname aan. Symptomen lopen sterk uiteen, maar kunnen de spijsvertering, ademhaling, hart en bewustzijn ontregelen.

Een vergiftiging met pesticide(n) kun je haast niet opmerken. Deze vergiftiging bouwt zich langzaam op door herhaald contact. Vooral medewerkers in de bloementeelt en bloemisten lopen risico’s door langdurige en herhaalde blootstelling. Tijdens de zwangerschap is overdracht aan het ongeboren kind goed mogelijk.

Wat doe je in geval van plantenvergiftiging?

• Contacteer de huisarts en houd noodzakelijke informatie paraat
  • Wat zijn de symptomen die je vergiftiging doet vermoeden
  • Wanneer heb je de eerste symtomen waargenomen
  • Welke plant is er vermoedelijk in het spel
  • Welke delen van de plant zijn aangeraakt, ingeslikt
  • Wat heeft het slachtoffer met de plant gedaan -is dat oppervlakkig of inwendig (aangeraakt, gelikt, gekauwd, ingeslikt)
• Bij aanraking van giftige planten die huidirritatie veroorzaken of verbranding:
  • Spoel de huid gedurende 10 tot 15 minuten overvloedig met water zonder hard te wrijven
  • Experimenteer niet met zalfjes en lotions
  • Blijf uit de zon
• Bij inname van planten of bessen
  • Verwijder de plantenresten uit de mond
  • Spoel de mond
  • Doe het slachtoffer niet braken (sta toe als het een natuurlijke reactie is)
  • Bij irritatie, geef enkele slokken water te drinken
  • Bij de meeste bessen wordt een aantal van 10 gezien als kleine hoeveelheid (=lage dosis). Voor Laurierkers geldt een aantal van 5 bessen.
• Lees de brochure van antigifcentrum.be voor herkenning van plant en symptomen.
  https://www.antigifcentrum.be/sites/default/files/imce/agc_brochure%20NL_def.pdf
• Bel 112 als er sprake is van een zeer gevaarlijke plant.
• Inwoners van Belgie: bel het antigifcentrum (070 245 245 gratis)

Bronverantwoording

Ik heb me stevig in dit onderwerp vastgebeten. Ik ben geen onderzoeker en ben niet opgeleid op dit gebied. Dé verwachte Nederlandse bronnen vind ik ronduit teleurstellend: Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum en Vergiftingen.info.

Het is niet alleen lastig om op dit gebied goede informatie te vinden. Je wilt niet weten hoeveel inconsistenties je tegen komt. Dat maakte mijn research wel erg langdradig en mij terughoudend iets te beweren. Ik doe het toch.

Een zeer bescheiden bron is Wikipedia, waarvan ik donateur ben. Wikipedia wordt als bron onder wetenschappers (nog) niet serieus genomen. En op dit gebied is de content duidelijk nog in ontwikkeling en sommige planten zijn niet goed uitgewerkt. De Engelstalige variant biedt meer informatie.

Antigifcentrum.be

De beste bron is de website van het Belgische Antigifcentrum.be die voor dit artikel een heel belangrijke bron is.

• Ik raad iedereen aan  aldaar de brochure met giftige planten te downloaden. Ik vind dit het meest practische hulpmiddel in de Nederlandse taal op dit gebied.
• In de brochure worden bijna 150 planten genoemd met een gezondheidsrisico, soms gering, soms potentieel fataal. Daarvan wordt een 30-tal giftige planten beschreven en afgebeeld.
• Een klein aantal giftige planten staan wel op webpagina’s beschreven, maar niet in de brochure. Planten zonder uitvoerige beschrijving hebben wel een duiding: irriterend voor huid en slijmvliezen, danwel toxisch in geval van inname en welk deel van de plant het betreft.

In de lijst van OPAAZ zijn de volksbenamingen van planten als uitgangspunt genomen om te ordenen in plaats van de latijnse naam. Ik heb enkele inconsistenties mbt giftigheid in genoemde brochure onderzocht en weggenomen.

Check en dubbelcheck heb ik uitgevoerd met AI (Gemini, ChatGPT 4.0). Zo kom ik ook op aanvullingen, grotendeels vanuit buitenlandse bronnen. Ook met AI moet je voorzichtig te werk gaan.

Behalve verward rond plantnamen, raakte Gemini regelmatig van slag. ChatGPT 4.0 (betaalde versie) is dat niet overkomen. De meeste informatie heb ik over en weer gedubbelcheckt.

Ik vraag AI-tools ook altijd naar hun bronnen. Zowel ChatGPT als Gemini hebben heel veel waardevolle informatie toegevoegd en Gemini heeft mij wel enorm geholpen de informatie in te dikken. Door samen te vatten en alle aanvullingen zijn bovenstaande lijst en die van het Antigifcentrum verschillend.

Deze publicatie dient ter bewustwording en om voorhanden kennis te helpen verspreiden. Bovenstaand overzicht helpt vooral om een orienterende check te doen. Heb je behoefte aan duidelijke afbeeldingen of ben je echt geïnteresseerd in gezondheidsgevaren van planten, dan verwijs ik je voor meer volledige informatie naar de bron: Brochure Antigifcentrum

Ik vermeld hieronder ook een aantal andere bronnen die ik ben tegengekomen.

 GastouderbureauNL

Net als deze site over kindermeubels en speelgoed is een site voor gastouders een wat onverwachte bron over het onderwerp giftige planten. Maar hier vind je ook een complete downloadable lijst met kleine afbeeldingen. Hierin zijn ook bomen en struiken opgenomen. Van ieder plant wordt de mate van giftigheid aangegeven en welke plantdelen de boosdoeners bevatten. Naar de pagina op Gastouderbureau.nl

Gifwijzer

Wat mij meteen teleurstelt is dat deze website niet is opgezet om directe en uitgebreide voorlichtig te geven. Gifwijzer.nl is namelijk een verkooppunt van de gelijknamige brochure. De Gifwijzer is een uitgave van het Rode Kruis en Oranje Kruis en bestaat uit een boekje met vouwblad en er is een app.

Update: Gifwijzer editie 2024 is uit. Ik heb mijn exemplaar net binnen en geef hier een korte indruk.

In 28 pagina’s krijg je een overzicht van preventie en omgang met giftige stoffen en in welke producten ze zitten. Dat reikt van batterijen en wasmiddel-tabs tot bloemen en planten. Van enkele niet producten wordt vermeld dat ze niet giftig zijn, kennelijk bestaat daar onzekerheid over. Er is aandacht voorherkenning van vergiftiging en wat te doen. Er staat een top 10 in van meest voorkomende giftige stoffen voor kinderen in en om het huis. Daar komen geen planten in voor. Huisgeneesmiddel Paracetamol staat op nummer 1.

Een centrale rol is er voor overzicht van meerdere pagina’s met veel producten waar giftige stoffen in zitten. Met een knipperlicht aanduiding (groen, oranje, rood) wordt de mate van giftigheid aangegeven. Het grote overzicht van producten is ingedeeld in categoriën zoals: Huishoudchemicaliën en Speelgoed en Hobbyspullen. Voor de categorie Planten en Bessen is een afwijkend overzicht met foto’s van de planten en bessen gemaakt. Dat is heel duidelijk. Er is een uitneembaar vouwblad met de overzichtslijst, maar dan zonder de foto’s van planten. Dat is nou weer jammer.

In de Gifwijzer blijft het bij algemene informatie en generieke tips en wenken. De giftige stoffen worden niet benoemd en ook geen specifieke symtomen. In veel producten zitten giftige stoffen, is de boodschap en je moet je bewust zijn en je zelf verdiepen middels etiketten. Kinderen voorlichten is goed, maar je kunt er niet op vertrouwen. En het gevaar zit altijd in een klein hoekje (flesje, tasje, kastje) en dat moet je van tevoren uitsluiten!

In het boekje worden van planten een foto, de naam (soms volksnaam, soms latijnse naam) en de knipperlicht waarde vermeld. Dat is alles. Wil je meer specifieke informatie, dan lees je hier het juiste blog.

Gifwijzer in combinatie met app en verzendkosten kost €12,90.

Intratuin

In een gastblog wordt aandacht besteed aan de risico’s van giftige kamerplanten voor huisdieren. Niet een bijzonder blog en over risico’s voor kinderen is niets te vinden. In deze blog is wel een lijstje met links naar planten in de webshop die voor huisdieren giftig zijn. De plaatjes in de webshop kan je helpen in de voorbereiding om planten te leren herkennen. Maar veel lezers klagen dat ze de plaatjes liever in de blog en de app hadden willen zien. Naar de blog.

Wetenschap in Beeld

Dit is een commercieel magazine van een Noors bedrijf met een blog-achtige opzet. Eén van de artikelen is de moeite waard in de context hier. Mooie afbeelding en beschrijvingen van de giftige bestanddelen en stoffen en wat hoe de gezondheid (soms op celniveau) ontwrichten. Planten doen dat met een reden. De titel is wat opgeklopt, maar ja het is een magazine.
Maar … de adviezen: wat te doen bij inname, bevat een belangrijke fout: braken opwekken. Niet doen. Raadpleeg zsm een arts. Braken laat de giftige stof omhoogkomen in het maag-darmkanaal en soms zelfs in de longen.
Naar het artikel: Giftige planten – Hier zijn 9 giftige planten waar je dood aan kunt gaan

De vele inconsistenties die er bestaan over gevaren van planten maakt mij huiverig iets te beweren. Ik doe het toch!

Regelgeving en zorgplicht rond gevaarlijke planten in de leefomgeving

Het zal lastig zijn om maatregelen tegen risico’s op school, kinderdagverblijf, in de stad, etc, af te dwingen.

• In Nederland is er geen overkoepelend noch specifieke wetgeving rond gevaarlijke planten, zoals over verkoop, plaatsing en zorgplicht.
• Er is geen landelijk registratiesysteem voor huisartsenpraktijken en ziekenhuizen, waar in Nederland alle gevallen naar worden doorverwezen. Er zijn daardoor nauwelijks data over het werkelijke aantal vergiftigingen door planten.
• Volgens de Productveiligheidswet zouden planten die giftige stoffen bevatten niet verkocht mogen worden, tenzij daar een drempelwaarde voor is vastgesteld. Die wet wordt in Nederland duidelijk niet gehandhaafd. Er is ook geen registratie van giftige plantensoorten en geen data over aanwezigheid in de omgeving.
• Vanuit zorgplicht zou er practische regelgeving moeten zijn die plaatsing van gevaarlijke planten in de publieke ruimte of leefomgeving regelt. Een practische en gevisualiseerde wijzer zou een goede vorm zijn.
• Vanuit zorgplicht zou een publiektoegankelijk antigifcentrum aan te bevelen zijn, maar Nederland kent geen centraal contactpunt dat je als burger kunt bellen. De website: vergiftigingen.info is alleen voor artsen en zorgprofessionals, ondanks de vele verzoeken van burgers om informatie die zijn geregistreerd.
• Vanuit zorgplicht zou een giftige-planten-bijsluiter een goed idee zijn zoals in Duitsland. Hierin zou aandacht moeten zijn voor mens en dier. Verspreid ze via plekken waar mensen planten kopen. Mogelijk kan de EU daar een generiek ding van maken waarmee de definitie van wat giftig is gelijk is geharmoniseeerd.

Voorbeelden van uitwerking zorgplicht in andere EU-landen

• België: Er is een koninklijk besluit dat de verkoop van bepaalde giftige planten aan kinderen verbiedt.
• België: Er is een centraal meldpunt van het Antigifcentrum 24/7 gratis telefonische ondersteuning krijgen als je vermoedt dat vergiftiging in het spel is (070 245 245, jaarlijks 50.000 telefoontjes).
• België: Het Antigifcentrum verspreid een gratis wijzer (pdf) met alle verkrijgbare giftige planten en wat je daarover moet weten.
• Frankrijk: In Frankrijk is er een lijst met giftige planten die niet op openbare plaatsen mogen worden geplant.
• Duitsland: In Duitsland zijn er richtlijnen voor de etikettering van giftige planten in tuincentra.

Veel gestelde vragen over gevaarlijke planten – FAQ

Op welke manier kunnen bloemen en planten gevaar vormen voor de gezondheid?

• Meer dan 150 populaire planten bevatten uiteenlopende stoffen waar mens en dier niet goed op reageren. In dit aantal worden grassen en bomen die allergische reacties veroorzaken niet meegenomen. Deze planten bevinden zich binnen direct bereik binnen of buiten.
• Contact met die stoffen komt per ongeluk, bijvoorbeeld tijdens spel of tuinonderhoud.
• Huisdieren knabbelen aan planten en eten vruchten die zich binnen hun bereik bevinden.
• Voor kinderen zijn vruchten van planten soms aantrekkelijk om in de mond te steken.
• Vergissingen zijn mogelijk doordat giftige vruchten of knollen worden aangezien voor eetbare varianten.
• Sommige planten beschermen zich met scherpe delen waaraan mens en dier zich kan verwonden.

Hoe kan ik in gevaar komen door bloemen of planten?

• Door aanraking kun je klachten krijgen met huid en ogen.
• Door inademing kun je het in de luchtwegen en longen krijgen.
• Door inname via de mond kun je klachten krijgen van je slokdarm en buik. Bij inname van grote hoeveelheden kan door de in het lichaam opgenomen hoge dosis ernstige problemen met ademhaling, hart en zenuwstelstelsel ontstaan.

Loopt iedereen een evenhoog risico op gezondheidsschade door bloemen of planten?

• Ongeboren en pasgeboren babies (via de moeder) en huisdieren hebben het hoogste risico op schade door inname. Kinderen hebben in het algemeen ook een hoger risico. Ze hebben allemaal een lagere tolerantie voor giftige stoffen, dus ook voor die afkomstig van planten.
• Mensen en dieren hebben soms een intollerantie voor specifieke stoffen die door soortgenoten goed worden verdragen.
• Gezondheidsschade wordt mede bepaald door de hoeveelheid inname per lichaamsgewicht
• Gezondheidsschade kan worden beperkt door adekwaat handelen als reactie op contact of inname.
• Gezondheidsschade kan worden vergroot door onjuist handelen als reactie op contact of inname. Deze handelingen kunnen intuïtief als wel juist worden gezien.
• Huisdieren zijn gevoelig voor vruchten en andere stoffen die voor de mens onschuldig of eetbaar zijn.
• Individueel gedrag en kennis zijn van grote invloed op de kans op een incident, door blootstelling, preventie en effectief ingrijpen.

Hoe hoog is het risico op gezondheidsschade door bloemen of planten?

• Planten uit de groep die gevaarlijke stoffen bevat of prik- of snijwonden kan veroorzaken komen algemeen voor in huishoudens, tuinen en parken.
• Het eten van plantdelen of vruchten is vaak niet aantrekkelijk door uiterlijk, mondsensatie of smaak. Dat is een serieuze drempel voor (ernstige) vergiftigingen. Mens en dier gaan daar verschillend mee om.
• Beroepen waarin veel direct contact met planten bestaat hebben verhoogd risico, door: aanraken, prikken, inademen. Voorbeelden: kwekers, bloemisten, seizoenwerkers.

Hoe vaak komt gezondheidsschade door bloemen of planten voor?

• Ongeveer 1 op de 25 (4%) van de kinderen onder de 5 jaar heeft wel eens van een giftige plant gegeten.
• 9% van alle vergiftigingen van kinderen onder de 5 jaar staan in verband met planten. Bij huisdieren is dat 23%.
• Het aantal geregistreerde gevallen van permanente gezondheidsschade bij deze soort vergiftiging is gering.
• Er is geen landelijke registratie die de omvang van incidenten meer exact kan duiden. Hoeveel verwondingen, oppervlakkige irritaties of vergiftigingen door planten plaatsvinden in Nederland is onbekend.

Waar kan ik terecht als ik een vergiftiging door planten vermoed?

• Bel met je huisarts (Nederland) of het Antigifcentrum (070 245245 België)
• Website: antigifcentrum.be
• Lees hoe je je voorbereidt op dat telefoontje in deze paragraaf hierboven >

Waarom moet je niet braken bij vergiftiging?

• Door braken laat je de giftige stof nòg een keer door de slokdarm en mond lopen. Dat kan de schade in beide vergroten. Het kan zijn dat een 112 medewerker braken aanbeveelt. In dat geval moet je dat advies natuurlijk wel opvolgen en wellicht het braken zelf opwekken.

Waarom moet je geen laxeermiddelen gebruiken bij vergiftiging?

• Laxeermiddelen kunnen verplaatsing van de giftige stof naar de darmen stimuleren. Dat kan de schade versnellen. Het kan zijn dat een 112 medewerker een laxeermiddel aanbeveelt. In dat geval moet je dat advies natuurlijk wel opvolgen.

Waarom is gif gevaarlijker voor babies, kinderen en huisdieren?

• De werking van gif is afhankelijk van de binnengekregen dosis in verhouding tot het lichaamsgewicht. Bij laag gewicht is de verhouding veel ongunstiger en de impact van het gif veel sterker.
• Ongeborenen en pasgeboren babies kunnen via de moeder of soms via moedermelk het gif binnenkrijgen. Zij zijn de meest kwetsbare onder de kinderen.
• Kinderen en huisdieren zijn niet of minder goed instaat adekwaat te reageren.
• Huisdieren kunnen acute reacties ervaren die levensbedreigend zijn.

Welke huisdieren hebben het meest last van vergiftiging door planten?

Dierenartsen raadplegen het NVIC over blootstelling aan giftige stoffen.

• Het vaakst betreft dat honden 71% en katten 24%.
• Het aandeel gifinname uit planten, paddestoelen en dieren daarvan is rond de 23%. Het gif is niet verder onderverdeeld naar bron.

Wat kan ik doen om vergiftiging door planten te voorkomen?

• Plaats alleen niet-giftige planten op bereikbare plekken
• Houd giftige planten weg bij kinderen en huisdieren
• Leer kinderen niet aan planten te komen of ervan te eten
• Voor meer informatie lees deze paragraaf hierboven:

Wat doet de Nederlandse overheid om vergiftiging door planten te voorkomen?

• In Nederland heeft de landelijke overheid geen actief preventiebeleid.
  • Informatieverstrekking wordt overgelaten aan gezondheidsprofessionals.
  • Er is geen georganiseerde publieke voorlichting. Je vindt Nederlandstalige informatie bij Antigifcentrum.be.
  • Er is geen preventieve regelgeving om incidenten met gevaarlijke planten te voorkomen.
  • Regelgeving rond productveiligheid van planten wordt niet gehandhaafd.

Meer bloemen en planten-weetjes, maar optimistischer

Dit was een tamelijk alarmerende blog. Normaal gesproken zijn onze blogs inspirerend en enthousiast.

Ben je geïnteresseerd in meer luchtige en bloemige onderwerpen? Wij hebben die zeker: zoals het maken van bloemdecoraties en daarvoor geschikte bloemen.

Volg de volgende links:

• 45 Lente bloemen voor activiteiten met kinderen: mooi en veilig
• Bloemen decoratie maken: Lentebloemen in de Kinderkamer

En voor bloemdecoraties specifiek aan en op een kinderkastje heb ik dit leuke linkje voor je in de aanbieding:

• Bloemenboom Play3 OgoPogo: Lente in de kinderkamer

En voor bloemdecoraties specifiek aan en op een kinderkastje heb ik dit leuke linkje voor je in de aanbieding: Play3 OgoPogo.

Update

Gepubliceerd op 20 mei 2024 |

Update 4 december 2024: Enkele planten toegevoegd. Beschrijving van Gifwijzer in bronverantwoording aangepast.

Update 20 oktober 2024: 3 Afbeeldingen* van met planten spelende kinderen toegevoegd.

Update 16 oktober 2024: De leesbaarheid is verbeterd. Het overzicht van gevaarlijke planten is straker georganiseeerd. Een navigeerbare inhoudsopgave is toegevoegd. Afbeelding* van een brakend meisje dat digitals heeft geproefd is toegevoegd .

*Ik maak mijn beelden in intensieve interactie met ChatGPT4.0 en bewerk deze na.