Leestijd: 4 minuten 

Het belang van ruimtelijk inzicht

Ruimtelijk inzicht is niet zomaar een handigheidje waar je gemakkelijk zonder kunt. De waarde van deze vaardigheid moet niet worden onderschat. De ontwikkeling start al heel vroeg en heeft een enorme impact op de kansen in je leven. Samen met gastauteur Marion Prenen, maak ik tastbaar hoe je de ontwikkeling van ruimtelijk inzicht bij je kind kunt stimuleren. Met wat begrip van de stadia in ontwikkeling is dat niet zo heel moeilijk.

Mini-serie, 3 artikelen

• Het belang van ruimtelijk inzicht – dit artikel
• Ruimtelijk inzicht kun je leren
• • Wat is ruimtelijk inzicht
  • De stadia in de ontwikkeling van ruimtelijk inzicht
• 14 Tips om spelenderwijs ruimtelijk inzicht te stimuleren

Ruimtelijk inzicht, wel zo makkelijk

Vraag mijn partner onderweg welke kant we opmoeten en je krijgt steevast de verkeerde richting aangewezen. Meerdere vrienden en kennissen hebben dit probleem. Terwijl ikzelf, als ik ergens èèn keer op bezoek ben geweest, jarenlater de weg intuïtief weer terug kan vinden. Dat zijn opmerkelijke verschillen. Ook op het gebied van waarnemen van ruimtelijke vormen en herkennen van objecten in de ruimte zijn er tussen ons grote verschillen.

Bij de een is het meer en bij de ander minder ontwikkeld als kind: ruimtelijk inzicht. Waarom is dit niet alleen cruciaal voor het bouwen van indrukwekkende speelgoedtorens, maar heeft het ook een levenslange impact? Omdat een dynamische en technologische samenleving er voortdurend een beroep op doet.

Dus, laten we duiken in de wereld van ruimtelijk inzicht en ontdekken waarom het meer is dan alleen een handige vaardigheid voor de kleintjes!

De hersenen doen het

Ruimtelijk inzicht is een belangrijke vaardigheid van onze hersenen. Daar worden dingen die we zien en horen in verband gebracht met ervaringen die we eerder hadden. Door herhaling beklijft dat en leer je dat je als je een fles net op de rand van de tafel zet, de kans groot is dat hij zal vallen. Die interacties in je hersenen gebruiken we de hele dag in vrijwel alles wat we doen.

Ruimtelijk inzicht is een belangrijke vaardigheid van onze hersenen.

Vanaf dat je wakker wordt, pas je ruimtelijk inzicht toe: je wekker uitzetten, het nachtlampje aanzetten zonder het glas om te stoten. De spullen uit de vaatwasser netjes terugzetten, met de fiets schuin oversteken om nèt de trein te halen. De navigatie-app gebruiken om bij die nieuwe klant te komen. Nog razendsnel de winkelwagen vullen in de supermarkt voor sluitingstijd …. . Allemaal niet mogelijk zonder ruimtelijk inzicht.

In de eerste 1000 dagen van je kind ontwikkelt het een stevige basis op het gebied van ruimtelijk inzicht. Net als op heel veel andere gebieden, trouwens. Tijdens de hele voorschoolse periode bestaat ontwikkelen en leren vooral uit spelen. En spelen doen baby’s en peuters heel vaak met hun ouders.

Een goed ontwikkeld ruimtelijk inzicht is mede een succesfactor op verschillende gebieden van leren en werk. Je kunt er:

• De bestaande wereld om je heen mee begrijpen
• Voorstellingen door maken van dingen die (nog) niet echt bestaan
• De structuur van iets herkennen en bedenken

Het vergroot je kansen, als je in jouw hoofd een voorstelling kan maken van de wereld om je heen. Zo kun je de weg uitleggen, een tekening interpreteren of de kaart lezen of zelf maken. We spreken ook wel over visueel-ruimtelijke intelligentie.

Als je de wereld van de toekomst wilt helpen vormgeven, moet je je zelfs dingen kunnen voorstellen die er niet zijn of je nog nooit gezien hebt. Zelfs het in elkaar zetten van een kastje vergt dat soort verbeelding.

Ruimtelijk inzicht legt een belangrijke basis voor het denken in modellen waarmee je kunt begrijpen hoe dingen zijn georganiseerd, bijvoorbeeld in de digitale wereld.

Hoewel ruimtelijk inzicht heel sterk doet denken aan fysieke dingen, direct om ons heen, is het nog veel belangrijker in het begrijpen van abstracte dingen en processen die onzichtbaar zijn.

Hoe vind je ruimtelijk inzicht of visueel ruimtelijke intelligentie terug op school en beroep?

Tijdens opleiding

Op school en universiteit vind je ruimtelijk inzicht terug in de lesstof van vakken als wiskunde, natuur- en scheikunde, biologie, geografie, creatieve vakken en sport. Leerlingen en studenten kunnen er flink moeite mee hebben omdat het behoorlijk abstract kan zijn. Als je de basis al jong geleerd hebt, heb je een voorsprong. Want op school is er een programma dat afgewerkt moet worden en daardoor onstaat tijdsdruk. Als je het dan niet snel genoeg begrijpt, raak je de draad kwijt.

De echte basis leer je door waar te nemen en te ervaren. Als jong kind gaat dat al spelende. Helaas gaat het overbrengen van de lesstof (te) weinig spelenderwijs. Spelenderwijs betekent leren door te ervaren, vaak in een oefening die mag mislukken.

In onderzoek

Voor onderzoek heb je een goed begrip nodig van geometrische vormen, patronen en een fundamenteel begrip van hoe dingen samenhangen. Want dat is wat je doet in onderzoek: samenhangen bestuderen en hopen dat je tot een beter begrip komt.

In onderzoek moet je een goed voorstellingsvermogen hebben ontwikkeld. Bijvoorbeeld om te bedenken hoe een onzichtbaar veranderingsproces in een cel zou kunnen werken. Of hoe een verbinding tot stand komt. Of hoe hard een gletsjer smelt. Vaak gebruik je in onderzoek ruimtelijk denken ook op een abstracte manier. Sterker nog: ruimtelijk inzicht wordt inverband gebracht met het vermogen om abstract te kunnen denken. Fundamenteel begrip van de zichtbare werkelijkheid gebruik je dus om de niet-zichtbare en virtuele werkelijkheid te onderzoeken.

Voorstellingsvermogen en abstractdenken zijn dus belangrijke dingen voor een opleiding, maar ook voor een carrière in onderwijs of onderzoek.

In beroepen met techniek

Veel van het voorgaande geldt ook voor het ontwikkelen en toepassen van techniek. Hier gaan ontwikkelingen heel hard. Denk aan alles wat met bouwen, logistiek en electronica te maken heeft. En nog veel meer. Dat reikt van de vorm van gebouwen, bruggen en electrisch auto’s tot aan de complete interne constructies en leidingnetwerken. Sommige mensen ontwerpen het, anderen bouwen het, weer anderen gebruiken het. En dan heb je nog vele beroepen die zich bezighouden met onderhoud of reparatie. En geen van die mensen heeft dat beroep geleerd zonder een goed ruimtelijk inzicht. De architect niet, de programmeur niet, de timmerman niet, de buschauffeur niet en ook de loodgieter niet.

In niet-technische beroepen

Ruimtelijk inzicht is niet gelijk aan technisch inzicht of intelligentie. Ook in beroepen waar techniek niet heel erg aanwezig is, is ruimtelijk inzicht van groot belang. Denk aan spelers op het veld, snelheidsduivels op een parcours, kapsters die je lokken decimeren op weg naar een trendy coupe. Mensen met een goed ontwikkeld ruimtelijk inzicht kunnen zich ook dingen visualiseren die er (nog) niet zijn, kunnen ruimtelijk fantaseren, de choreografie van een dans onthouden, in de juiste volgorde haren knippen, maar juist bij dit kapsel: in omgekeerde volgorde.

Conclusie

Ruimtelijk inzicht is belangrijk voor een goede uitgangspositie in het leven.

• De eerste 1000 dagen leg je al de basis. Wil je als ouder je kind optimale kansen geven, begin dan vroeg met het stimuleren van ruimtelijk inzicht.
• Dagelijks wordt er op vele manieren een beroep gedaan op deze vaardigheid.
• Je gebruikt het in technische èn niet-technische beroepen.
• Het is belangrijk voor bedenken, maken en onderhouden van alles wat met techniek te maken heeft.
• Het is belangrijk voor sport en creatieve beroepen.

Stimuleren van deze vaardigheid doe je op een speelse manier, zodat jullie er samen ook plezier aan beleven. Het is helemaal niet moeilijk.

Spelen als manier om te leren

Voor ons bij Opaaz is dat zo’n beetje de heilige graal. We zijn er op een practische manier mee aan de slag gegaan om leuke dingen te maken die kinderen helpen zich te ontwikkelen: creatief, inspirerend en met blijvende essentiële vaardigheden als resultaat. En leuk natuurlijk. Leuk is essentiëel om te motiveren.

Eerste resultaat is een serie van 3 kastjes met ingebouwde speelfuncties in de vorm van een boom. We noemen ze speelbomen. Wil je meer weten over hoe speelbomen de ontwikkeling van je kind kunnen versterken, gebruik dan de button hieronder om snel naar de informatie te gaan.

Update

Gepubliceerd op 31 december 2023. Afbeelding gegenereerd door AI. | Update 29 april 2024: Leesbaarheid en voorbeelden verbeterd.

• Hoe kinderen ruimtelijk inzicht ontwikkelen? Lees meer >
• Onze 14 tips om ruimtelijk inzicht te stimuleren. Lees meer >